آیه‌ی صیغه محرمیت | بررسی جایگاه ازدواج موقت در قرآن کریم
ازدواج موقت که در فقه شیعه با عنوان «متعه» شناخته می‌شود، یکی از احکام مشروع و دارای پشتوانه قرآنی و روایی در اسلام است. بسیاری از مؤمنان برای درک مشروعیت این نوع ازدواج، به دنبال آیه صیغه محرمیت در قرآن می‌گردند تا با دلایل دینی، شرعی و اعتقادی نسبت به این موضوع اطمینان قلبی پیدا کنند. در این مقاله به بررسی دقیق آیه مربوط به ازدواج موقت، تفاسیر معتبر شیعه، و تفاوت‌های آن با ازدواج دائم می‌پردازیم.
آیه صیغه محرمیت در قرآن کدام است؟
آیه‌ای که فقهای شیعه آن را مستند اصلی ازدواج موقت (صیغه) می‌دانند، آیه ۲۴ سوره نساء است:
فَمَا اسْتَمْتَعْتُم بِهِ مِنْهُنَّ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ فَرِیضَةً
پس هرگاه از زنان بهره‌مند شدید، مزدشان را که واجب است به ایشان بدهید. (سوره نساء، آیه ۲۴)
این عبارت «فما استمتعتم به منهن» در تفاسیر شیعی به وضوح به ازدواج موقت اشاره دارد. تعبیر "استمتاع" در اینجا به معنای عقدی است که منتهی به بهره‌مندی مشروع جنسی شود و "أجورهن" نیز به معنای مهریه‌ای است که در عقد متعه واجب است.
دیدگاه مفسران شیعه درباره این آیه
۱. تفسیر المیزان (علامه طباطبایی)
علامه طباطبایی با استناد به روایات فراوان شیعه و برخی احادیث اهل‌سنت، این آیه را صراحتاً در تأیید ازدواج موقت می‌داند و می‌نویسد:
«مراد از استمتاع در آیه، متعه یا همان نکاح موقت است که با تعیین زمان و مهر واقع می‌شود.»
۲. تفسیر نمونه (آیت‌الله مکارم شیرازی)
در این تفسیر آمده است:
«آیه‌ی مذکور، یکی از روشن‌ترین ادله قرآنی بر مشروع بودن ازدواج موقت است که روایات متعددی نیز آن را تأیید میکنند.»
ازدواج موقت در سنت پیامبر (ص)
در بسیاری از روایات آمده است که پیامبر اسلام (ص) خود ازدواج موقت را جایز دانسته و صحابه در زمان ایشان به این کار اقدام می‌کردند. حتی در منابع اهل سنت نیز این مسئله مورد تأیید است، گرچه برخی فِرَق بعداً آن را حرام اعلام کردند.
چرا برخی ازدواج موقت را انکار میکنند؟
علیرغم وجود آیه صریح در قرآن، برخی مذاهب اسلامی ازدواج موقت را رد میکنند. مهم‌ترین دلیل آن‌ها روایتی از خلیفه دوم (عمر بن خطاب) است که اعلام کرد:
«دو متعه در زمان پیامبر حلال بود؛ من آن‌ها را حرام می‌کنم و بر انجام‌دهنده آن‌ها حد جاری می‌کنم.»
شیعه این اقدام را بدعت در دین می‌داند، زیرا تنها پیامبر اختیار نسخ احکام الهی را دارد و نه خلفا یا فقها.
تفاوت ازدواج موقت با دائم در آیه و فقه
در آیه‌ی صیغه محرمیت و فقه شیعه، چند تفاوت اساسی میان ازدواج دائم و موقت وجود دارد:
-
در متعه، مدت ازدواج باید مشخص باشد؛ در ازدواج دائم، نامحدود است
-
مهریه در متعه، واجب و شرط صحت عقد است
-
در متعه، زن و مرد از هم ارث نمی‌برند مگر با شرط
-
نفقه در متعه واجب نیست مگر اینکه شرط شود
-
ثبت رسمی عقد موقت واجب شرعی نیست، اما قانونی شدن آن در کشورهای اسلامی توصیه می‌شود
مشروعیت صیغه محرمیت در قانون ایران
در جمهوری اسلامی ایران، ازدواج موقت شرعی و قانونی است. با اینکه در قانون مدنی مواد محدودی به آن اختصاص یافته، اما رسمیت دارد و در دفاتر ازدواج نیز ثبت می‌شود. نکته مهم این است که برای جلوگیری از مشکلات حقوقی، حتماً مهریه و مدت عقد به صورت مکتوب تعیین شود.
نکات مهم هنگام خواندن صیغه محرمیت
-
خواندن صیغه به عربی صحیح توصیه می‌شود
-
رضایت قلبی طرفین شرط اصلی است
-
باید مدت عقد و مهریه دقیق ذکر شود (مثلاً یک‌ماهه به مهریه مشخص)
-
حتی در صورت نخواندن توسط عاقد، زن و مرد می‌توانند خودشان صیغه را بخوانند
-
استفاده از دفاتر ازدواج یا مشاوره مذهبی پیشنهاد می‌شود برای رعایت اصول
فایده‌های ازدواج موقت (در چارچوب شرع)
-
راهی برای جلوگیری از گناه و روابط غیرشرعی
-
مناسب برای کسانی‌که شرایط ازدواج دائم ندارند
-
ایجاد زمینه آشنایی حلال و شرعی
-
جلوگیری از بحران جنسی و فساد اجتماعی
-
کمک به حفظ سلامت روان و جسم
جمع‌بندی
آیه صیغه محرمیت در سوره نساء، آیه ۲۴، یکی از مستندات قرآنی مهم برای مشروعیت ازدواج موقت در فقه شیعه است. این حکم با تأکید بر رضایت، تعیین مهر و مدت، در راستای حفظ عفاف و پاسخ به نیازهای واقعی افراد ارائه شده است. اگر با نگاه دینی، دقیق و با مشاوره صحیح به آن پرداخته شود، ازدواج موقت می‌تواند به‌عنوان یک راهکار مشروع و مفید در شرایط خاص عمل کند.